کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن مجموعه‌ای از سخنرانی‌های آیت‌الله سید علی خامنه‌ای است که در سال ۱۳۵۳ در مسجد امام حسن (ع) مشهد ارائه شده و بعدها به‌صورت کتاب منتشر شده است. این سخنرانی‌ها به‌منظور تبیین مبانی و اصول اندیشه اسلامی ایراد شدند و طی آن، نویسنده به بحث در مورد مسائلی چون توحید، نبوت، امامت، و معاد پرداخته است.
کتاب در چهار بخش اصلی ارائه شده که هر بخش یکی از اصول دین اسلام را به‌طور عمیق بررسی می‌کند. آیت‌الله خامنه‌ای در این اثر با زبانی روان و قابل‌فهم برای عموم مردم به مباحث بنیادی دین پرداخته است و تلاش کرده تا مخاطب را به اندیشه و تدبر در این اصول ترغیب کند. وی در این کتاب سعی کرده است اسلام را نه تنها به‌عنوان یک دین، بلکه به‌عنوان یک نظام جامع زندگی و تفکر معرفی کند که در تمام جنبه‌های حیات فردی و اجتماعی انسان تأثیرگذار است.
طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن با توجه به شرایط زمانی آن دوره و نیاز جامعه به شناخت عمیق‌تر اصول اسلامی، نقشی اثرگذار در آگاهی‌بخشی دینی و سیاسی ایفا کرد و امروز نیز به‌عنوان یکی از منابع اصلی برای فهم دقیق مبانی اندیشه اسلامی در دسترس مخاطبان قرار دارد.
قطع: وزیری
چاپ اول: اردیبهشت ۱۳۹۲
تعداد صفحات: ۵۳۶ صفحه
فصل ایمان:
فصل “ایمان” از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی به موضوع ایمان و نقش اساسی آن در شکل‌دهی به اندیشه و رفتار انسان می‌پردازد. آیت‌الله خامنه‌ای در این فصل بیان می‌کند که ایمان نه‌تنها یک باور درونی، بلکه نیرویی فعال و مؤثر در زندگی فردی و اجتماعی است که می‌تواند جهان‌بینی فرد را شکل دهد و در تمام جنبه‌های زندگی او تأثیر بگذارد.
او ایمان را عامل اصلی حرکت و پویایی انسان می‌داند که انگیزه و انرژی لازم برای مقاومت، پایداری و تلاش در مسیر اهداف بلند را فراهم می‌کند. ایمان از نظر او نیرویی است که مانع از تسلیم‌شدن فرد در برابر مشکلات و سختی‌ها می‌شود و به انسان کمک می‌کند تا در مواجهه با چالش‌ها، پایدار بماند و مسیر خود را ادامه دهد.
در این فصل، ایمان به‌عنوان یک باور منفعل یا صرفاً اعتقادی درونی مطرح نمی‌شود، بلکه به‌عنوان مبنای فعالیت‌های اجتماعی و حتی مبارزاتی تفسیر می‌گردد. نویسنده معتقد است که ایمان واقعی باید در رفتار، تصمیم‌ها و تعاملات اجتماعی فرد متجلی شود. او تأکید دارد که انسان مؤمن با تکیه بر ایمان خود می‌تواند به سوی جامعه‌ای عادلانه و مبتنی بر ارزش‌های اسلامی حرکت کند و با ظلم و نابرابری مقابله کند.
به‌طور خلاصه، فصل “ایمان” بر اهمیت ایمان به‌عنوان یک نیروی محرک در زندگی فردی و اجتماعی تأکید دارد و آن را سنگ‌بنای مقاومت و تحول در مسیر ارزش‌های اسلامی و انسانی معرفی می‌کند.
فصل توحید:
در فصل “توحید” از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای به مفهوم توحید و نقش آن در شکل‌دهی به جهان‌بینی اسلامی می‌پردازد. او توحید را بنیادی‌ترین اصل در اندیشه اسلامی معرفی می‌کند و تأکید دارد که توحید تنها یک باور نظری نیست، بلکه نظامی جامع و همه‌جانبه است که تمام ابعاد زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
نویسنده با تبیین ابعاد مختلف توحید، از جمله توحید در خالقیت، ربوبیت، و الوهیت، توضیح می‌دهد که پذیرش توحید به معنای آن است که انسان تنها خدا را به عنوان خالق و مدبر جهان بپذیرد و هیچ قدرت دیگری را مستقل از او نداند. به این ترتیب، توحید یک جهان‌بینی توحیدی را می‌سازد که در آن انسان خود را زیر سلطه هیچ قدرتی غیر از خدا نمی‌بیند و در برابر ظلم و استکبار سر خم نمی‌کند.
آیت‌الله خامنه‌ای همچنین توحید را مبنای عدالت‌خواهی و مبارزه با ظلم می‌داند. از نظر او، پذیرش توحید فرد را به این باور می‌رساند که همه انسان‌ها در برابر خدا برابرند و هیچ فرد یا گروهی حق ندارد بر دیگران سلطه‌گری کند. او تأکید دارد که پذیرش واقعی توحید باید در عمل و رفتار فرد متجلی شود و به مبارزه با بی‌عدالتی، طاغوت و هرگونه انحراف از ارزش‌های اسلامی منجر شود.
به‌طور خلاصه، فصل “توحید” در این کتاب به تبیین توحید به‌عنوان یک اصل بنیادین و تأثیرگذار در زندگی و رفتار انسان پرداخته و آن را به‌عنوان اساس جهان‌بینی، استقلال فکری، و پایبندی به عدالت و مبارزه با ظلم معرفی می‌کند.
این کتاب تا به حال به زبان‌های عربی و انگلیسی نیز ترجمه شده است.
پروندۀ طرح کلی اندیشۀ اسلامی در قرآن
